تزکیه ی اخلاقی یا به عبارتی تزکیه در اصطلاح علم اخلاق، شامل دو مرحله است؛ ابتدا پیراستن نفس از نقایص و صفات رذیله و سپس، کسب و آراستن آن به صفات پسندیده.

از نظر تاریخ تفکّر، می توان اندیشه ی غربی را درباره ی تعاملات بین علم و دین به سه دوره تقسیم کرد. دوره ی اوّل، دوره ی آغاز عصر مدرنیزم است که در آن، بحث تعارض علم و دین پذیرفته شده است. در دوره ی دوم نه تنها تعارض بین علم و دین را قبول نداشتند، بلکه معتقد بودند محال است روزی تعارض بین علم و دین ظهور کند! در دوره ی سوم و در رویکرد مطرح شده در مناسبات علم و دین گفته شد: علم و دین می توانند راجع به موضوع واحدی صحبت کنند؛ امّا درباره ی این موضوع واحد، از دو منظر و زوایه ی مختلف به آن بنگرند...  

به بزرگی[ مرحوم آیت الله محمد جواد انصاری همدانی(ره) ] گفتند: آیا امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را می شود دید؟ ایشان فرمودند: وقتی خدا را می شود دید، امام را که مخلوق خداست، چگونه نمی شود دید؟ ما می خواهیم چیزی ببینیم. چیز غیر از امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. کسی که حضرت را دید و جمال حضرت را مشاهده کرد، دیگر چیزی نمی خواهد ببیند.  

یکی از پرسش های مهمّی که در پی بحث خیر بودن هر آنچه خداوند برای فرد پیش آورده است، مطرح می شود، در زمینه ی دعاست و سؤال این است که اگر آنچه اکنون در زندگی ما وجود دارد و آنچه در آینده پیش خواهد آمد، بهترین است، معنی دعا کردن چیست؟ دعا یعنی خدایا آنچه را هست از بین ببر و آنچه را نیست بیاور. اگر آنچه هست بهترین است و آنچه نیست به این دلیل وجود ندارد که بهترین نبوده چرا از خدا بخواهیم بهترین را ببرد و چیز بدی جایش بگذارد؟ بر این اساس دعا کردن بی معنی و بی ربط می شود...                  

یکی از اصلی ترین اهداف ازدواج، رسیدن به آرامش است.برای رسیدن به این مهم، بحث کفویت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در مسئله‌ی ازدواج دو منظر باید مورد توجه قرار گیرد: یکی وضع موجود و دیگری آرمان‌ها و آرزوهای شخص. یک فرد باید خود را از لحاظ اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی، ظاهری و... به خوبی شناسایی کند و و بر اساس شناخت نقاط قوت و ضعف و سطح واقعی خود، اقدام به انتخاب همسر نماید نه صرفاٌ بر اساس چیزی‌هایی که آرزویش را دارد.   

هر گاه مؤمن طغیان کند و گل آلود شود، خداوند گودالی را سدّ راه او قرار می‌دهد تا گِل‌هایش ته نشین شود و دوباره صاف شود؛ یعنی با حوادث و ابتلائات جلوی او سد می‌زند تا زلال شود.  

یکی از معضلاتی که امروز در قشر جوان و تحصیلکرده ی جامعه ی ما وجود دارد، گرایش به سمت عرفان های انحرافی و نوعی باطنی گری است. این گرایش ها به دو دسته ی کلّی تقسیم می شوند: دسته ی اوّل، گرایش به سمت عرفان های بومی، مثل فِرَق صوفیه و دسته ی دوم، گرایش به عرفان های وارداتی است. عرفان هایی که از نقاط مختلف دنیا، در جامعه ی ما ترویج می شود چه به صورت مستقیم و از طریق طرفداران و علاقه مندان به این مکاتب عرفانی و باطنی، و چه از طریق سایت های اینترنتی و رسانه ها...    

بیشترین کاری که در طی طریق کمال از سالک الی الله برمی آید، طلب صادقانه و تمام عیار در نیل به کمالات انسانی است. طلب و خواست راستین، بی درنگ شخص را به ایجاد آمادگی در خود و فراهم آوردن مقدمات و تهیه قوا و امکانات لازم برای نیل به مقصود وا می دارد. در صورت وجود چنین طلبی خالص و تمام عیار، هر چه در مسیر سلوک برای وی پیش آید، خواه بسط و گشایش، خواه قبض و عدم موفقیت ظاهری، لازمه ی کمال و نیل او به مقصد است.

 

کسی که اهل ظاهر باشد و به تعلقات عالم ظاهر دلبسته باشد، اگر در کشمکش دنیا طلبی ها شکست بخورد؛ معلوم است که شکست خورده، اما طرف پیروز هم مغلوب است زیرا کسی که با خدعه، نیرنگ، زور، تزویر و ظلم، پیروزی به دست آورد و چیره شود، در درون از شیطان جهل و نفس شکست خورده، این فرد صورت ظاهر غالب است اما فی الواقع مغلوب است و در باطن خویش شکست خورده، هر چند که صورت ظاهرش پیروز به نظر می رسد. 

محو آثار معاصی از دو راه قابل بررسی است؛ یکی راه غیراختیاری و دیگری اختیاری. عوامل غیراختیاری مؤثّر در محو آثار معاصی، عواملی است که شخصی که مرتکب معصیت شده است، درصدد رفع آثار معصیتش برنیامده است؛ یعنی در مقام توبه و ندامت نیست و بدون اینکه کوچکترین قدمی بردارد، خود خدا دست به کار می شود.